Kunnen we de energievraag van wonen, werken en mobiliteit slim combineren en zo de impact op het net verminderen? En hoe stimuleren we deze manier van denken? Deze vraagstukken kwamen samen tijdens de “Werkplaats Netcongestie” op donderdag 13 november. Wat de geleerde lessen en inzichten zijn? Die lees je hieronder.
Zo'n 100 professionals vanuit provincie Utrecht kwamen samen in de werkplaats netcongestie om na te denken over bovenstaande vragen. Zij lopen allemaal in hun werk aan tegen netcongestie en zijn ze op zoek naar oplossingen. In de werkplaats presenteerden onder andere de provincie Utrecht, Bouwend Nederland, Gemeente Veenendaal en Picnic inspirerende voorbeelden over nieuwe denkwijzen rondom het energiesysteem van de toekomst. Onderaan het artikel vind je de presentatie die gebruikt is tijdens de bijeenkomst.
Een nieuwe manier van denken bij energiehubs
Roy Roessink is adviseur energiehubs bij de provincie Utrecht. Hij vertelt over zijn keerpunt in de manier van denken over energiehubs. Vaak start de zoektocht naar energieoplossingen op een bedrijventerrein, op het moment dat ondernemers daar tegen problemen aanlopen. Hoewel er succesvolle en kansrijke voorbeelden zijn van deze zoektocht, zijn het ook vaak ingewikkelde trajecten die niet altijd tot een oplossing leiden. Maar toch hebben deze trajecten een aantal inzichten opgeleverd die leidt tot een nieuwe manier van denken:
“De komende jaren willen we steeds meer op inzetten op kansgestuurd denken en zo zoeken naar de beste oplossing op lange termijn in plaats van vraaggestuurd zoeken naar korte-termijn-oplossingen.”
Deze nieuwe manier van denken gebeurt bijvoorbeeld in gemeente Veenendaal. De gemeente gaat hier gedreven door visie aan de slag, in overleg met de netbeheerder. Hier wordt vanuit een brede blik gekeken naar onderwerpen als: hoe ontwikkelt de energievraag zich? Welke inpassingen voor duurzame energie zijn er op welke bedrijventerreinen? Het doel is om hier samen te werken aan een lange-termijn-oplossing, gebiedsgericht en rekening houdend met toekomstige ontwikkelingen.
Succesvolle ontwikkeling energiehubs in Lage Weide en Soest
13 november kwam ook de Community of Practice Energiehubs bijeen. Zij startten met een eigen programma over de ontwikkeling van energiehubs in de vorm van groepscontracten, waarbij twee succesvolle trajecten gepresenteerd.
Bert Strijker vertelt over de operationele fase van energiehub Lage Weide, waar al ruim een jaar met een groepscontract wordt gewerkt. Ondanks vele hobbels wordt er serieus nagedacht over opschaling van het initiatief. Enerzijds omdat het bedrijven meerwaarde oplevert, anderzijds omdat het kostentechnisch noodzakelijk is om het systeem rendabel te houden.
Sander Veltmaat presenteert de haalbaarheidsfase in Soest en vergelijkt deze met een buslijn: stap voor stap, van halte naar halte, kom je verder middels een projectmatige aanpak. Dit heeft vooralsnog succes omdat de groep op Soestdijkse grachten de haalbaarheidsfase succesvol heeft afgerond en nu doorgaat naar de realisatiefase.
Na deze presentaties sluit de Community of Practice Energiehubs aan bij de werkplaats. Voor inhoud van de presentaties verwijzen wij u naar de slides van de Community of Practice.
Er is lef nodig voor een nieuw energiesysteem
Dat er een nieuwe manier van denken nodig is, erkent ook Ronalt Folbert (energieontwikkelaar) van Bouwend Nederland. Vanuit het perspectief van vastgoed en energie schetst hij dat er echt een transitie nodig is om naar een nieuw energiesysteem te gaan. In gebiedsontwikkeling moet veel eerder worden nagedacht over het energieplan, vindt Ronalt:
“Energie moet een volledig nieuwe plek krijgen in gebiedsontwikkelingen. Bij netcongestie moet er een energieplan voorafgaan aan de rest van het ontwikkelproces.”
Wat daarvoor nodig is? LEF, ofwel Lokale Energie Flexibiliteit. Het Nederlandse elektriciteitssysteem zou veel meer decentraal moeten worden geregeld. Ronalt ziet hiervoor 5 lokale koppelkansen: nieuwbouw, appartementen, bedrijventerreinen, utiliteit (maatschappelijke bouw) en bestaande bouw. Maar een nog belangrijkere actie ligt misschien wel in het vinden van elkaar: met de juiste partijen aan tafel. Daarin moet iedereen worden meegenomen, van bewoners tot bedrijven.
Wat houdt ons tegen om gebiedsgericht te ontwikkelen?
Met de groep denken we na over wat ons tegenhoudt om nu al gebiedsgericht te ontwikkelen qua energie. Er wordt veel over gezegd. De focus hierbij ligt op samenwerken – of eigenlijk het gebrek daaraan. Zoals een deelnemer opmerkt:
“Een goede samenwerking is de oplossing. De markt voelt zich soms buitengesloten in het proces.”
In het gebiedsgericht ontwikkelen ontbreekt een regierol op het proces, maar ook een geïntegreerd geheel. Iedereen die aan dit vraagstuk werkt, werkt op losse eilandjes op eigen onderwerpen. Er is geen onwil om samen te werken, maar partijen zijn simpelweg niet zo georganiseerd dat ze elkaar echt kunnen vinden. Een belangrijke reden waarom provincie Utrecht is gestart met deze werkplaatsen netcongestie.
Veenendaal: van traditioneel denken naar ...?
Florian Sloots, ruimtelijk adviseur energietransitie, werkt bij gemeente Veenendaal aan Het Ambacht in Veenendaal: een voormalig bedrijventerrein waar de komende jaren tussen de 2200 en 2500 woningen worden gebouwd. Er is hier genoeg te doen rondom energie. Zo kijkt de gemeente bijvoorbeeld met een publiek warmtebedrijf of dat (een deel van) het gebied van warmte kan voorzien, waarbij specifiek wordt onderzocht naar goede momenten om stroom af te nemen buiten de piekmomenten om.
Florian laat zien hoe er veel verschillende doelen zijn voor de wijk vanuit verschillende invalshoeken, zoals werken, mobiliteit, zorg en duurzaamheid:
“Binnen de gemeente zijn er verschillende afdelingen die aan de wijk werken, ieder met eigen doelen. Een centrale vraag is hoe je nu goed samenwerkt met al die verschillende mensen met eigen doelen.”
Deze vraag die Florian stelt, wordt gedeeld in groep. Want hoe kom je van een ‘traditioneel gedachtegoed’ waarin ieder eigen doelen heeft naar een nieuwe manier van denken? Vanuit de zaal komen verschillende ideeën. Door energie leidend te maken in een gebiedsontwikkeling, bijvoorbeeld. Of door te werken met nieuwe contractvormen. Of, heel belangrijk, en wat ook al gebeurt: door de netbeheerders te laten meedenken.
Van uitdaging naar kans: anders denken over energiezekerheid
De netbeheerder laten meedenken – daar weet Jord Schepel, deel van het Corporate Development team van Picnic, alles van. Picnic heeft in Utrecht een Fulfilment Center (FCA), een pand voor de distributie van boodschappen met een hoog energieverbruik. Jord vertelt:
“De helft van het gebouw moet worden gekoeld om alle voedselproducten veilig te bewaren volgens de wet- en regelgeving. In de zomermaanden is het energieverbruik extra hoog, omdat de koeling dan harder moet werken.”
Picnic en Stedin werken samen aan een tijdelijke oplossing die niet alleen energiezekerheid biedt voor Picnic, maar vooral ook ruimte op het net oplevert in Utrecht: een win-win situatie dus, waarbij Stedin meefinanciert. Via lokale opwek zou Picnic zijn voorzien in hun energiebehoefte, en wordt de rest van de opgewekte stroom (zo'n 90%) teruggeleverd aan Stedin. Die gebruiken dat om duizenden woningen in Utrecht te voorzien van stroom.
De belangrijkste tips van Jord? Dat is om te zoeken naar oplossingen die passen bij de specifieke situatie van het bedrijf. Bij Picnic was dat een ongewoon verbruiksprofiel: pieken in energie in de zomer (waar die bij de meeste bedrijven in de winter zijn), op een specifieke locatie en met een eigen kabel van 10 MW. Daarnaast raadt Jord aan om tijdig te beginnen. Er is een lange doorlooptijd wegens verschillende vereisten die betrekking hebben op wet- en regelgeving. Denk je dus over 2 jaar een probleem te hebben, start dan nu al met het zoeken naar een oplossing.
Hoe nu verder?
In een korte brainstorm dacht de groep na over hoe we gebiedsgericht ontwikkelen de standaard kunnen maken. Daar kwamen een aantal duidelijke acties naar voren, bijvoorbeeld:
- een duidelijke regierol
- integrale samenwerking tussen gemeenten, provincies, netbeheerders en ontwikkelaars
- gebiedsgericht organiseren als het gaat om visie, contracten en samenwerken
- transparantie over data, knelpunten, oplossingen, en energievraag- en aanbod
- ruimte voor decentrale initiatieven
De belangrijkste conclusie: gewoon aan de slag. Vanuit de werkplaats netcongestie wordt er een brainstormgroep gevormd om hier verder over door te denken.
Meld je aan voor de werkplaats netcongestie
Werk je aan oplossingen voor netcongestie of will je hier meer over leren? Dan ontmoeten we je graag in de werkplaats netcongestie. Hier werken overheden, bedrijven en netbeheerders samen aan oplossingen voor netcongestie.
De volgende werkplaats netcongestie vindt plaats op donderdagochtend 15 januari in Utrecht. Via de nieuwsbrief netcongestie blijf je op de hoogte van volgende werkplaatsen en kun je je aanmelden voor de werkplaats:
