Grootschalige opwek van zonne- en windenergie

De provincie is - anders dan bij zonnevelden - bevoegd gezag voor windturbines. Op dit moment wordt er meer energie opgewekt met de zon dan met de wind. Dat blijkt uit de voorstellen van de Regionale Energie Strategieën (RES) in de provincie. Voor een goede energiebalans in de toekomst is daarom meer windenergie nodig. De provincie hecht eraan dat de RES-doelstellingen gehaald worden. 

Meest kansrijke gebieden voor windenergie  

Om de gemeenten te helpen om zelf plannen te maken voor het opwekken van windenergie heeft de provincie laten onderzoeken welke gebieden geschikt zijn voor windturbines. Hiervoor zijn in 2023 in 99 zoekgebieden verspreid over de provincie milieuonderzoeken gedaan (planMER) door een onafhankelijk onderzoeksbureau. Op 9 januari 2024 heeft Gedeputeerde Staten besloten dat er 27 gebieden zijn in de provincie die het meest geschikt zijn voor het opwekken van windenergie. Dit besluit is genomen op basis van de onderzoeksresultaten van het plan MER een zwaarwegend advies van een burgerforum. Daarnaast is gekeken naar de haalbaarheid van aansluiting op het elektriciteitsnet en de mogelijkheden voor lokaal eigendom.

Provincie helpt of gaat zelf aan de slag

In september 2024 heeft de provincie in kaart gebracht hoe ver de gemeenten zijn met het ontwikkelen van concrete plannen voor wind- en zonne-energie. Veel gemeenten zijn voortvarend aan de slag gegaan, wat heeft geleid tot verschillende concrete plannen. Om te zorgen dat er in 2030 voldoende duurzame stroom wordt opgewekt, zal er in sommige regio’s in de toekomst nog extra inzet én een besluit van de provincie nodig zijn voor windenergie. 

De provincie is door verschillende gemeenten gevraagd om de procedure voor een aantal windgebieden op te pakken. Het gaat om een locatie in gemeenten Baarn, Wijk bij Duurstede en langs de A28 bij Vlasakkers en Leusderheide. De provincie vindt het belangrijk dit samen met de gemeenten en haar partners in de regio op te pakken om zo de gezamenlijke RES-doelstellingen te halen. Het project in Wijk bij Duurstede is gestart in december 2024. 

In januari 20025 heeft de Daarom heeft de provincie twee gebieden aangewezen voor de ontwikkeling van windenergie: Stichtse Vecht (gebied 43: ten noordwesten van Vreeland en op de grens van Oudewater/Montfoort (gebied 8: ten zuiden van de A12 langs het spoor ten noorden van Papekop). In deze gebieden zal de provincie Utrecht zelf de vervolgstappen zetten om na zorgvuldige participatie en verdiepende onderzoeken windenergie mogelijk te maken. 

Achtergrondinformatie en stukken

Op de www.provincie-utrecht.nl/wind is alle achtergrondinformatie te vinden. U vindt daar een overzicht van de precieze zoekgebieden die opgenomen zijn in de lijst meest kansrijke gebieden voor windenergie en het onderbouwde advies van het burgerforum. Ook kunt u daar het online planMER bekijken: daarin is te zien hoe de verschillende onderzoeksgebieden gescoord hebben op de verschillende thema’s. Op de kaart Stand van zaken RES-doelen september 2024 kunt u zien wat de stand van zaken is per gemeente. 

De provincie wekt het liefst zonne-energie op met zonnepanelen op daken, gevels en infrastructuur, zoals solar carports boven parkeerterreinen. Daarmee kan echter niet genoeg opgewekt worden om aan onze energievraag in de provincie te voldoen. Daarom werken we ook mee aan zonnevelden, bij voorkeur op gronden met een andere functie dan landbouw of natuur en in combinatie met andere gebruiksfuncties.  

De provincie Utrecht vindt het belangrijk dat de zonnevelden die ontwikkeld worden, rekening houden met landschap en natuur. Om kennisontwikkeling op dit onderdeel te stimuleren is de provincie Utrecht deelnemer in het consortium Zon in Landschap.   

Meervoudig ruimtegebruik

Er zijn mogelijkheden voor zonprojecten op natuur- en landbouwgrond als een combinatie wordt gemaakt met de opgaven uit het Concept Utrechts programma Landelijk Gebied. Denk daarbij bij voorbeeld aan:

• het verhogen van grondwaterstanden in de veenweidegebieden, om zo de uitstoot van broeikasgassen uit de veenbodems te verminderen en water te bergen;
• combinaties met nieuw bos, de groenblauwe dooradering van het landelijk gebied, en bloemrijk grasland dat vlinders, bijen en andere insecten trekt.
• (transparante) zonnepanelen in combinatie met fruitteelt en andere landbouwgewassen en met het houden van schapen en kippen.  

De provincie Utrecht wekt zelf geen grootschalige energie op, maar ondersteunt gemeenten en initiatiefnemers, zoals energiecoöperaties en projectontwikkelaars. Dat doen we onder andere door te helpen bij participatietrajecten en met subsidies. Ook stimuleren we lokaal eigendom via onder meer het Ontwikkelfonds Opwek voor energiecoöperaties en de Projectcentrale. Gemeenten, bewonersinitiatieven en coöperaties kunnen voor ondersteuning ook terecht bij het Servicepunt Energie van de NMU.  

Regelgeving 

Waar moet u rekening mee houden als u een zonneveld of windturbine wilt ontwikkelen? Als initiatiefnemer heeft u te maken met regels voor het plaatsen van windturbines en zonnevelden. Deze regels zorgen ervoor dat de windturbines en zonnevelden zo weinig mogelijk overlast veroorzaken of schade toebrengen aan de natuur. Het gaat onder ander om: 

• Provinciale Omgevingsvisie en Omgevingsverordening: Windturbines en zonnevelden moeten passen in ons ruimtelijk beleid voor o.a. natuur, cultuurhistorie en woningbouw. Buiten Natura 2000- en ganzenrustgebieden kunnen er mogelijkheden zijn om zonnevelden en windturbines te realiseren. Daarbij gelden voorwaarden die per gebied verschillen. Op Omgevingsverordening Provincie Utrecht vindt u onder andere een handreiking Weidevogelkerngebieden en een handreiking Natuurnetwerk Nederland. 
• De regels over natuurbescherming in de Omgevingswet, het Besluit activiteiten leefomgeving en het Besluit kwaliteit leefomgeving zijn van toepassing op zonnevelden en windmolenparken. Op de webpagina Windmolenparken en natuurregelgeving leest u meer over windparken en natuurwetgeving in Nederland.  
• Gemeentelijk beleid voor zonnevelden: Gemeenten zijn bevoegd gezag voor het verlenen van een omgevingsvergunning voor een zonneveld. Een zonneveld moet passen binnen het gemeentelijk beleid. Neem daarom in een vroeg stadium contact op met de gemeente waar u een zonneveld wilt ontwikkelen.  

Op de website van RVO vindt u meer informatie over het opwekken van windenergie op land en zonne-energie. De Rijksoverheid heeft een helpdesk Wind op Land. 

In de energietransitie spelen energiecoöperaties een sleutelrol. Provincie Utrecht ondersteunt energiecoöperaties daarom op verschillende manieren. 

Informatie voor energiecoöperaties

Er zijn verschillende subsidiemogelijkheden voor grootschalige opwek van energie.

Uitvoeringsverordening subsidies Energietransitie (USET 2021) 

Binnen de USET 2021 biedt de provincie Utrecht subsidiemogelijkheden aan voor het organiseren van participatietrajecten onder de eigen inwoners die in de zoekgebieden van de Regionale Energie Strategieën (RES 1.0) opgenomen zijn. Deze regeling subsidieert ook ondersteuning aan energie-initiatieven en activiteiten die gericht zijn op de initiatief-fase bij oprichting van een energiecoöperatie. Kijk hiervoor bij 'Versterken organisatiekracht en participatie bij lokale energie-initiatieven'.

Rijkssubsidies

Ook de Rijksoverheid biedt een aantal subsidies voor grootschalige opwek van energie, zoals de SDE++. Kijk voor meer informatie op de website van RVP.  

Financiering 

Daarnaast ondersteunt de provincie het Ontwikkelfonds voor energiecoöperaties waarmee de risicovolle ontwikkelfase van wind- en zonprojecten kan worden gefinancierd.