Warmtenet in de wijk

Inspiratie voor bewonerscollectieven en gemeenten

Uiterlijk in 2050 moeten we allemaal overstappen op een aardgasvrije manier van verwarmen. De aanleg van lokale warmtenetten lijkt in een deel van de wijken een kansrijke warmteoplossing. Hierbij ontstaat een samenspel tussen de gemeente, de warmtebedrijven en de bewoners. De keuze - wel of geen warmtenet, welk type warmte - ligt voor een heel groot deel bij de bewoners. Als zij er collectief voor gaan, heeft het kans van slagen. Daarom op deze webpagina tips, inspiratie en praktijkvoorbeelden. 

Drie partijen gelijkwaardig aan zet

Bij de beslissing over een warmtenet in een wijk zijn drie partijen betrokken: gemeente, warmtebedrijf en bewoners. Het is een gelijkwaardige driehoek, waarbij elke 'poot' een eigen rol en verantwoordelijkheden heeft en onderlinge samenwerking cruciaal is. 

Bewonerscollectief is van meerwaarde

Elke woningeigenaar kiest zelf hoe zijn woning van het gas af gaat: met een individuele oplossing (zoals een warmtepomp) óf aansluiting op een collectief warmtenet. Dat is een belangrijke keuze, want een warmtenet kan alleen worden aangelegd als een meerderheid van de huishoudens in de wijk meedoet. Elke individuele keuze (en ook het uitblijven daarvan) heeft dus invloed op de collectieve uitkomst.  

De keuze voor warmtelevering via een warmtenet, is er een voor de lange termijn. Voor een warmtenetaansluiting mag per wijk maar één warmtebedrijf een aanbod doen. Deelname betekent een contract aangaan met een 'monopolist', voor een periode van tientallen jaren. Je wilt dus als woningeigenaar weten waar je voor kiest. En mogelijk wil je er ook iets over te zeggen hebben. Een bewonerscollectief staat sterker en kan als gelijkwaardige partij met warmtebedrijf en gemeente aan tafel.  

Ook voor gemeente en warmtebedrijf

Niet alleen voor de bewoners zelf; ook voor de gemeente en het warmtebedrijf is het van belang dat bewoners op tijd en als gelijkwaardige gesprekspartners worden meegenomen in de transitie, dat zij goed geïnformeerd zijn en zich niet overvallen voelen door de ontwikkelingen. In wijken waar een warmtebedrijf met een aanbod voor warmtenetaansluiting komt zonder dat bewoners hierop zijn voorbereid, is de kans van slagen klein. Betrokkenheid en participatie vergroot ook in dit proces het draagvlak, en daarmee de kans van slagen en de mogelijkheid te versnellen. Daarbij maakt het niet uit of de gemeente of een bewonersgroep het initiatief neemt om diverse warmte-opties te verkennen. 

Rollen van het bewonerscollectief

Het bewonerscollectief speelt een cruciale rol in de warmtetransitie. Het vormt de brug tussen bewoners, gemeente en warmtebedrijf. Maar wat doet zo'n collectief precies? Welke rollen zijn er weggelegd voor bewoners in de verschillende fasen op weg naar een gasvrije wijk? 

Inzichten uit de praktijk

Er komt veel kijken bij het aardgasvrij maken van een wijk. Daarbij kan ook genoeg fout lopen. Drie belangrijke inzichten die opgedaan zijn in de praktijk:

1. Betrek bewoners vanaf het begin. Zorg dat ze voldoende ingelicht zijn over de mogelijke opties, zich serieus genomen voelen en in staat zijn de juiste beslissing voor zichzelf én de buurt te nemen. Te vroeg met een contract van het warmtebedrijf gaan zwaaien, kan een negatief effect hebben.
2. De beslissing om te kiezen voor een warmtenet is zowel een individueel als een collectief besluitvormingsproces. Elke woningeigenaar is immers eigen baas over zijn of haar huis, warmteaansluiting en energierekening. In het collectieve proces heeft het meerwaarde dat bewoners samenwerken aan een doel en gezamenlijk behoeften/voorwaarden van bewoners onderzoeken. Bovendien moet het besef er zijn dat elke woningeigenaar invloed heeft op de warmtevoorziening voor de buurt, ook als de woningeigenaar geen besluit neemt.   
3. Het bewonerscollectief moet op een gelijkwaardige manier kunnen meepraten met de gemeente en het warmtebedrijf. 

Lees hieronder praktijkverhalen waarbij deze punten een belangrijke rol hebben gespeeld. 

Algemene informatie over warmtenetten

Bij veel bewoners zijn warmtenetten nog een onbekend fenomeen. Om de communicatie met inwoners makkelijker te maken hebben we wat algemene informatie over warmtenetten bij elkaar gezet. Daarnaast hebben we de belangrijkste voordelen en bedenkingen op een rijtje gezet. Ook die informatie kan helpen in de communicatie en veel zorgen wegnemen.  

Naar de informatie:

• Algemene informatie over warmtenetten
• Voordelen en bedenkingen

Voorbeelddocumenten

• Klantboard DEVO statuten
• Nieuwsbrieven DEVO Klantboard
• Intentieverklaring Gebruikerscollectief Warmte - WBA
• Samenwerkingsovereenkomst Gebruikerscollectief Warmte- Gemeente Amersfoort 

Kennis en ondersteuning

• Energie Samen: de landelijke koepel en belangenorganisatie van energiecoöperaties. Ondersteunt duurzame energie-initiatieven van burgers en lokale ondernemers met belangenbehartiging, diensten en kennis.
• Servicepunt Energie: Uitgebreide praktische ondersteuning warmtetransitie voor bewonersgroepen in de provincie Utrecht (met helpdesk en toolbox):
• HIER voor energie-initiatieven: Hier vindt u alles voor en over duurzame energie-initiatieven. Over samen energie besparen en opwekken, met de buurt van het gas af, en flexibiliteit in de wijk.  

De informatie op deze pagina is een praktische samenvatting van een uitgebreid inspiratiedocument. Download hier het volledige document [link invoegen].